Τα όρια της σάτιρας σε ένα ... παστίτσιο...

Το Σάββατο κοιμήθηκα στην Αθήνα και το πρωί της Κυριακής ξύπνησα στο ... Ισλαμαμπάντ... και όλα αυτά χωρίς να με έχουν απαγάγει ή διακτινίσει οι εξωγήινοι.. Κοιμήθηκα ως ελληνίδα πολίτης, γνωρίζοντας ότι το Σύνταγμα της χώρας μου,μου εγγυάται την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης και ξύπνησα σε ένα φοβικό και ανελεύθερο καθεστώς ,που ελέω των πάσης φύσεως φονταμενταλιστών και της χρυσής αυγής , συνέλαβε έναν συμπολίτη μου, τον Γέροντα Παστίτσιο επειδή έκανε σάτιρα, με τις κατηγορίες της βλασφημίας (!) και της καθύβρισης θρησκευμάτων .

 Με αφορμή λοιπόν την σύλληψη του 27χρονου διαχειριστή της ομώνυμης σελίδας και τους τόνους μελάνι που έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια για τα όρια της σάτιρας, θα ήθελα να σας υπενθυμίσω την ανατριχιαστική σχεδόν σημειολογία των Βατράχων του Αριστοφάνη, του πατέρα της κωμωδίας , που γράφθηκαν κατά το κύκνειο άσμα της Αθηναικής δημοκρατίας, το 406 π.κ.χ. , μιας και έναν μόλις χρόνο μετά, η Αθήνα θα χάσει οριστικά τον πόλεμο. 

Είναι μια περίοδος πρωτοφανούς και βαθιάς παρακμής για την Αθήνα, ( σας θυμίζει τίποτα;). Ο πόλεμος έχει καταστρέψει τα πάντα, ζωές, αξίες και θεσμούς, ο,τι  κρατούσε την πόλη ζωντανή, ξακουστή και αγέρωχη. Σοφοκλής πενθεί δημόσια για τον θάνατο του Ευριπίδη, ενώ λίγους μήνες αργότερα πεθαίνει και ο ίδιος σε ηλικία ενενήντα ετών. Σαν να μην έφταναν όλα τα δεινά, η Αθήνα έχει μείνει πια χωρίς δραματουργούς, χωρίς δασκάλους , που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τους συμπολίτες τους έξω από αυτή την στενωπό. Είναι άλλωστε γνωστό πως το αττικό Δράμα και η Αττική δημοκρατία, ήταν έννοιες σύμφυτες, δεν ήταν δυνατόν να ζήσουν το ένα χωρίς το άλλο , όπως και δεν έζησαν ... Ο Αριστοφάνης, φέροντας όλο το τραγικό βάρος στις πλάτες του να διδάξει τους συμπολίτες του , ελεύθερα και χωρίς λογοκρισία για τελευταία φορά στην ιστορία της πόλης, επιστρατεύει την κωμωδία για να σώσει την τραγωδία και το πολίτευμα.

Η πλοκή του έργου είναι γνωστή, ο θεός Διόνυσος απογοητευμένος από την κατάσταση του θεάτρου στην Αθήνα, καθώς οι μεγάλοι τραγικοί έχουν πεθάνει, ξεκινάει μαζί με τον δούλο του Ξανθία ξεκινούν ένα περιπετειώδες ταξίδι προς τον Κάτω Κόσμο με σκοπό να φέρουν πίσω τον καλύτερο τραγικό ποιητή για να αρχίσουν ξανά αξιόλογοι δραματικοί αγώνες στην Αθήνα. Στον Άδη επικρατεί πανικός γιατί ο Ευριπίδης με τον Αισχύλο τσακώνονται για το ποιός υπήρξε ο μεγαλύτερος τραγικός. Για να λυθεί η διαφορά, ο Πλούτωνας καλεί τον Διόνυσο, σε ρόλο διαιτητή, καθώς και τους τρεις τραγικούς σε έναν δραματικό διαγωνισμό. Ο αγώνας για την ανάδειξη του καλύτερου, αρχίζει…Τα κωμικά ευρήματα και τα φαρσικά επεισόδια διαδέχονται το ένα το άλλο και μέσα από την πικρή σατιρική διάθεση του Αριστοφάνη, έρχεται στο φως η πάντα σύγχρονη διάσταση του έργου.

Αυτό που θα αφήσει μάλλον άφωνους τόσο τους θεοσεβούμενους νεοέλληνες, όσο και κάθε φερέλπιδα βρωμόστομο ελληνάρα, που αμφότεροι υπερηφανεύονται για τους αρχαίους τους προγόνους, είναι πως ο πατέρας της κωμωδίας , δεν αφήνει τίποτα που να αφορά την κοινωνία του, ούτε ιερό , ούτε όσιο, ούτε δημόσιο, ούτε ιδιωτικό, που να μην το περνάει από ένα ευφυέστατο, σατιρικό κόσκινο και μάλιστα με υβρεολόγιο που κάνει την γλώσσα του τελευταίου λιμενεργάτη να ωχριά..

Σατιρίζει τους θεούς: Ο Διόνυσος ο ίδιος ο θεός του δράματος, προς τιμήν του οποίου έχει γραφτεί το έργο, αντί για σοβαρός και μεγαλοπρεπής, είναι ένας δειλός , αδίστακτος καιροσκόπος, μια περσόνα υστερική και αλλόφρονη, με γελοία εμφάνιση ( φοράει την λεοντή του Ηρακλή , πάνω από ένα γυναικείο φουστάνι), που δέχεται την καζούρα του Ηρακλή για την πολύπλευρη σεξουαλικότητά του.

Σατιρίζει τους Ημίθεους: Ο Ηρακλής, είναι ένας χαζός σφίχτης, ένας χονδροκομμένος και άξεστος φουσκωτός , που οι μύες του σκέφτονται περισσότερο από τον εγκέφαλό του.

Σατιρίζει τα δημόσια πρόσωπα και δη τους πολιτικούς : Ο Κλεοφώντας, ο Θηραμένης και φυσικά ο Αλκιβιάδης, , όσο και ιδιώτες για τις υπερβολές στην ιδιωτική τους ζωή, όπως η εταίρα Κυρήνη, περνώνται από γεννεές δεκατέσσερις.

Σατιρίζει τους πεθαμένους και το έργο τους: Τι και αν το έργο γράφεται για να επικαλεστεί το πνεύμα των 3ών μεγάλων τραγικών; Πεθαμένοι -ξεπεθαμένοι, Αισχύλος , Σοφοκλής , Ευρυπίδης, τσακώνονται και αλληλοξεμπροστιάζονται σαν τις τελευταίες κατίνες, αν και με εξαιρετικά ευφυολογήματα στον καυγά τους. Ούτε καν οι πεθαμένοι φιλόσοφοι δεν γλυτώνουν, ο Σωκράτης ιδίως έχει την τιμητική του , καθώς ήταν από τους αγαπημένους στόχους του Αριστοφάνη.

Σατιρίζει ακόμη και τον ίδιο τον χορηγό του: Ποιόν; Καλά ακούσατε, αυτόν που του έδινε τα λεφτά, τα μπικικίνια για να ανεβάσει το έργο του και που ήταν το τιμώμενο πρόσωπο των αγώνων. Ένας ολόκληρος χορός βατράχων βγαίνει και του τραγουδάει : 

τσιγκούναρε! Που μας άφησες να βγούμε να τραγουδήσουμε ντυμένοι με κουρέλια...

Να σας θυμίσω πως οι αρχαίοι Αθηναίοι, αυτοί για τους οποίους -επαναλαμβάνω- τόσο πολύ υπερηφανεύεστε συμπολίτες μου νεοέλληνες, ήταν ένας ευσεβέστατος λαός; Ναι , ασφαλώς , αναντίρρητα ήταν, αλλά συγχρόνως ήταν και ένας δημοκρατικός , ελεύθερος και υπερήφανος λαός, που μπορούσε να δει και να απολαύσει την κωμικότητα , ακόμα και στην πιο τραγική διάσταση της ανθρώπινης ζωής, ή και στην πιο βέβηλη και αυτό ακριβώς στοιχειοθετούσε , μέσα από τις αναρίθμητες ιστορίες της ανθρώπινης μικρότητας τους, το πολιτισμικό τους μεγαλείο.

Να σας θυμίσω επίσης, ότι όλα τα δημοκρατικά συντάγματα της Δύσης μαζί και το δικό μας, στηριχθήκαν στις αρχές του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, Ελευθερία- Ισότητα-Αδελφότητα και στο περιώνυμο ρητό του Βολταίρου, που συμπυκνώνει την ουσία ολόκληρου του ανθρωπισμού : Δεν συμφωνώ με τίποτα από όσα λες, αλλά θα υπερασπιστώ ακόμη και με την ζωή μου ως διακύβευμα , το δικαίωμά σου να λες ελεύθερα αυτά που πιστεύεις. Πράγμα που εν προκειμένω σημαίνει ότι όσο σεβαστά είναι τα ιερά και τα όσια του καθενός, τόσο σεβαστό οφείλει να είναι και το δικαίωμα του κάθε πολίτη να δηλώνει, ότι δεν έχει ούτε ούτε ιερό ούτε όσιο , να αμφισβητεί , να κρίνει και να κριτικάρει πρόσωπα , καταστάσεις , ήθη , ιδεολογίες, πεποιθήσεις της καθημερινότητάς , είτε καλλιτεχνική αδεία είτε μέσα από το επιστημονικό του έργο . Ακόμη και η θρησκεία, ως ιδεολογία, δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι στο απυρόβλητο.

Ποια είναι λοιπόν τα όρια της σάτιρας; Η απάντηση ενός ελεύθερου και δημοκράτη ανθρώπου είναι μάλλον αυτονόητη : Κανένα απολύτως! Έχουμε κάθε δικαίωμα να μας ενοχλεί η αισθητική της και να μην την παρακολουθήσουμε, εφόσον δεν μας αρέσει, αλλά δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να φιμώσουμε όσους λένε αστεϊσμούς που μας ενοχλούν, είτε ήμαστε χριστιανοί ορθόδοξοι, είτε μουσουλμάνοι, είτε γκέι, είτε στρέιτ, είτε χοντροί, είτε λεπτοί, είτε λευκοί , είτε μαύροι, είτε τσιγκούνηδες και λεπροί, είτε ανάπηροι, είτε ακόμη και πεθαμένοι. Γιατί; Γιατί το κάθε τι που απαρτίζει την τον χαρακτήρα και την δομή της κοινωνία μας , οι άνθρωποι, οι ιδέες, οι αντιλήψεις, τα ήθη, όσο σοβαρά , ευαίσθητα και εύθραυστα και να είναι, έχουν πάντοτε και την γελοία τους πλευρά. Και αν τα μέλη μιας μειονότητας ή και πλειονότητας, όπως εν προκειμένω οι ορθόδοξοι, θέλουν να ζουν με ισότιμους κοινωνικούς όρους, θα πρέπει να έχουν και ισότιμο μερίδιο διακωμώδησης.

Η σύλληψη του Παστίτσιου, μπορεί να μοιάζει ως ένα γεγονός ήσσονος σημασίας, δεν είναι όμως. Διότι από τέτοιες επιλογές καθορίζεται το μέλλον των πολιτισμών, των πολιτειών και των πολιτευμάτων τους. 

Όταν η νομοθεσία , αλλά και ο κοινός νους δεν μπορούν να κάνουν διάκριση μεταξύ της σάτιρας και της ρητορικής μίσους , ή εν προκειμένω της βλασφημίας, τότε έχουμε πολύ σοβαρό πρόβλημα πολιτισμού και πολιτεύματος. Ο ορθός πολιτικός λόγος, είναι ένα επικοινωνιακό εργαλείο , εφεύρημα των τελευταίων δεκαετιών που είχε αρχικώς αγνές προθέσεις, να προστατεύσει τις όποιες μειονότητες, από την γλώσσα, η οποία δεν είναι κοινωνικά αθώα, είναι είναι μέρος της κοινωνικής συμπεριφοράς, εκφράζει θέσεις, και αντιθέσεις, συμπυκνώνει ιδέες, παράγει και αναπαράγει ιδεολογία και όταν αυτή η ιδεολογία είναι ρατσιστική ή εμπεριέχει μίσος οιασδήποτε μορφής , οφείλεις να την ποινικοποιήσεις διότι είναι το μέσον διάδοσής της ιδεολογίας του μίσους και των διακρίσεων.

Όμως , πλέον, έχουμε φθάσει στο αντίθετο άκρο, ο ορθός πολιτικός λόγος, τείνει να γίνει το πιο ευχείριστο εργαλείο λογοκρισίας, που καθιστά την γλώσσα μας ξύλινη, άνευρη και ανειλικρινή, μια νεογλώσσα οργουελική. Ακριβώς επειδή κάθε εύθικτη κοινωνική ομάδα, δεν μπορεί και δεν θέλει να κάνει την διάκριση ανάμεσα στην κριτική και την διακωμώδηση , πρακτικές απολύτως κοινωνικά και πολιτισμικά αναγκαίες , με την ρητορική μίσους. Εν ολίγοις, όπως έλεγε και ο Αλέιστερ, ο δρόμος για την κόλαση , είναι στρωμένος από καλές προθέσεις.

Επιστρέφοντας εδώ στο Ισλαμαμπαντ , θυμηθείτε ξανά , ότι ότι λίγες ώρες πριν την σύλληψη του Παστίτσιου, κάποιοι άλλοι φονταμενταλιστές και μάλιστα λαθρομετανάστες, τα έκαναν για δεύτερη φορά γυαλιά καρφιά στο κέντρο ανενόχλητοι, επειδή θεώρησαν ότι τους έθιξε ένα σατιρικό βιντεάκι για τον Μωάμεθ που γυρίστηκε... στην Αμερική. Διυλίζομεν τον κώνωπα κύριοι ή όχι ; Πόσο πιο εξόφθαλμα θα μεροληπτείτε υπέρ της χρυσής αυγής και του θρησκευτικού φονταμενταλισμού καταπατώντας τις στοιχειωδέστερες ελευθερίες που εγγυάται το σύνταγμά μας σε κάθε πολίτη; Για την ορθόδοξη και την καθολική εκκλησία, η θεωρία της εξέλιξης θεωρείται βλάσφημη, ναι βλάσφημη , όπως ο βλάσφημος Παστίτσιος! Να περιμένουμε ότι στο επόμενο διάστημα θα συλληφθούν οι συγγραφείς των βιβλίων βιολογίας; Οι πυρές στο Σύνταγμα και ο δημόσιος λιθοβολισμός θα είναι το επόμενο βήμα ... προς τον μεσαίωνα; Μήπως θα πρέπει να συγκροτηθεί και θρησκευτική αστυνομία κατά τα πρότυπα των τριτοκοσμικών χωρών;

 

Σημειωτέον δε, ότι το προαναφερθέν βιντεάκι , έγινε αφορμή για πάσης φύσεως βιαιοπραγίες ανά τον πλανήτη, ένας αμερικανός πρέσβης σκοτώθηκε, κτίρια κάηκαν, διπλωματικές σχέσεις διεκόπηκαν, άνθρωποι τραυματίστηκαν , φετβά εκδοθήκαν κατά των συντελεστών του και απειλές εκτοξευθήκαν συλλήβδην εναντίον της ἀπιστης Δύσης και της δημοκρατίας. Μουσουλμάνοι διαδηλωτές, όχι μόνο στην πλατεία Ταχίρ, αλλά και στην... Γαλλία κρατούσαν πλακάτ που έλεγαν στο διάολο η δημοκρατία, θέλουμε μόνο το Ισλάμ ( !!!) 

Ζούμε σε καιρούς, σαν εκείνους των βατράχων... Η δημοκρατία μας κρέμεται από μια κλωστή, το σύνταγμά μας έχει γίνει κουρελόχαρτο, οι νοσταλγοί των ναζί εξελέγησαν εθνοπατέρες του κοινού ποινικού... κοινοβουλίου. Νεοέλληνα , ήρθε η ώρα να επιλέξεις, εαν μιμούμενος τους ταλιμπάν θα στείλεις σεμνά και  ευλαβικά την ελευθερία και την δημοκρατία μας στον διάολο, ή αν θα βάλεις... τα γέλια !Τι πιο δημοκρατικό, τι πιο ελεύθερο... 

Πηγές : 

Για τον Παστίτσιο :

 http://www.lifo.gr/team/bitsandpieces/32263
http://www.newsit.gr/default.php?pname=Article&art_id=164551&catid=4
http://www.iefimerida.gr/news/69186/%CF%85%CF%80%CF%8C%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7-%CF%80%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AF%CF%84%CF%83%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%B7-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1-%CE%B3%CE%AF%CE%BD%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%B9-%CE%B9%CF%81%CE%AC%CE%BD-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%B9%CF%82-%C2%AB%CE%B5%CF%85%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B5%CF%82%C2%BB-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%87%CF%81%CF%85%CF%83%CE%AE%CF%82-%CE%B1%CF%85%CE%B3%CE%AE%CF%82

http://noetic-on.blogspot.gr/2012/09/blog-post.html

Για τους Βατράχους :

http://el.scribd.com/doc/5384130/%CE%91%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%86%CE%AC%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CE%92%CE%AC%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%87%CE%BF%CE%B9

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%AC%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%87%CE%BF%CE%B9_(%CE%BA%CF%89%CE%BC%CF%89%CE%B4%CE%AF%CE%B1)

Για την σάτιρα : http://periousios.blogspot.gr/2012/09/blog-post_24.html

Για την ρητορική μίσους :http://www.poreiagynaikon.gr/idrytiko/idr_14.htm

Φίλος του Αλεξάνδρου ο Επίκουρος;;

του Μάριου Βερέττα, συγγραφέα-εκδότη

Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Κήπος του Επίκουρου», τεύχος 18, και αναδημοσιεύτηκε στο ιστολόγιο του Στέλιου Φρανκ (http://sfrang2.blogspot.com/2012/01/blog-post_09.html)  με τη σύμφωνη γνώμη του συγγραφέα και εκδότη.

Το να εκτιμά κανείς και να θαυμάζει αξιόλογες προσωπικότητες του παρελθόντος είναι απολύτως θεμιτό. Εύκολα ωστόσο ο θαυμασμός αυτός μπορεί να διολισθήσει προς τη μεριά της αυτογελοιοποίησης, όταν εκφράζεται ταυτόχρονα προς προσωπικότητες εντελώς άσχετες και ασυμβίβαστες μεταξύ τους.

Το λέω αυτό διότι έχω παρατηρήσει πως ενώ υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι δηλώνουν φίλοι της επικούρειας φιλοσοφίας, οι ίδιοι θεωρούν ταυτόχρονα τουλάχιστον ως ημίθεο τον Μακεδόνα βασιλιά Αλέξανδρο και ως μέγιστο πνεύμα της αρχαιότητας τον δάσκαλό του Αριστοτέλη.

Η επιλογή αυτή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί επιεικώς ως αντιφατική αλλά και ανιστόρητη, εφόσον από τη μια μεριά ο Επίκουρος υπήρξε ένας απλός Αθηναίος πολίτης, γαλουχημένος με τις αρχές της αθηναϊκής δημοκρατίας, που υπέστη όλα τα δεινά της μακεδονικής επικυριαρχίας στην πατρίδα του, ενώ από την άλλη μεριά αφενός ο Αλέξανδρος βασίλεψε ως ένας απόλυτος μονάρχης, που δεν δίσταζε ακόμη και να κατακρεουργεί μεθυσμένος τους καλύτερους φίλους του, κι αφετέρου ο Αριστοτέλης αποτέλεσε έναν πιστό υπηρέτη των συμφερόντων του μακεδονικού θρόνου, που έκανε τα πάντα προκειμένου να υποδουλώσει πνευματικά το ανεξάρτητο πνεύμα του αθηναϊκού δήμου.

Βεβαίως δεν μπορούν να αμφισβητηθούν ούτε οι εκπληκτικές στρατηγικές ικανότητες του Αλέξανδρου, ούτε η εντυπωσιακή ευρυμάθεια του Αριστοτέλη. Κανείς όμως από αυτούς τους δύο δεν ωφέλησε τόσο τους συνανθρώπους του, συγχρόνους και μεταγενέστερους, όσο ο άσημος Επίκουρος.

Αναμφίβολα ο Αλέξανδρος αποτελεί μια κορυφαία περίπτωση στο κεφάλαιο των μεγάλων κατακτητών, κι ο Αριστοτέλης μια σημαντικότατη παρουσία στα πλαίσια της ιστορίας της φιλοσοφίας, αλλά και οι δυο καθόλου δεν ενδιαφέρθηκαν για την ευτυχία του ανθρώπου, του κάθε άνθρώπου, όπως έκανε ο δάσκαλος του Κήπου. Διότι ο μεν Αλέξανδρος ενδιαφέρθηκε για την κατάκτηση της απέραντης αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών, ο δε Αριστοτέλης ασχολήθηκε επισταμένως με την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του μακεδονικού θρόνου στην Αθήνα.

Ας δούμε λοιπόν τα ιστορικά γεγονότα, για να ξεκαθαρίσουμε το ζήτημα. Όπως είναι γνωστό, ο Αριστοτέλης, ο Αλέξανδρος και ο Επίκουρος έδρασαν κατά τον 4ο πx αιώνα. Μεγαλύτερος από τους τρεις υπήρξε ο Αριστοτέλης, που γεννήθηκε το 384 πx στα Στάγειρα της Χαλκιδικής και πατέρας του ήταν ο Νικόμαχος, γιατρός του βασιλέα της Μακεδονίας. Άρα ο Αριστοτέλης ανήκε εκ γενετής στο αυλικό περιβάλλον του μακεδονικού θρόνου. Στη συνέχεια έμεινε ορφανός και την κηδεμονία του ανέλαβε κάποιος Πρόξενος, ένας πλούσιος φίλος του πατέρα του, εγκατεστημένος στον μικρασιατικό Αταρνέα της Αιολίδας, απέναντι από τη Λέσβο, ο οποίος έστειλε το 367 πx τον δεκαεπτάχρονο Αριστοτέλη στην Αθήνα, για να σπουδάσει στη φιλοσοφική σχολή του Πλάτωνα, πασίγνωστου για τις ολιγαρχικές και αντιδημοκρατικές του απόψεις και τις στενές του σχέσεις με διαβόητους τυράννους, όπως οι Συρακούσιοι Διονύσιος ο Πρεσβύτερος και Διονύσιος ο νεότερος. Αναμφίβολα ο νεαρός Αριστοτέλης είχε κληρονομήσει μια μεγάλη περιουσία, αλλιώς δεν θα μπορούσε να γίνει δεκτός στην Ακαδημία, που προόριζε τις γνώσεις της μόνον για πλουσιόπαιδα και εισέπραττε πανάκριβα δίδακτρα. Σημειωτέο ότι η Ακαδημία ιδρύθηκε από τον Πλάτωνα το 387 πx, μόλις τρία χρόνια πριν από τη γέννηση του Αριστοτέλη.

Είκοσι χρόνια (από το 367 έως 347 πx) έμεινε ο ευφυέστατος Αριστοτέλης στην Ακαδημία, δηλαδή μέχρι τη χρονιά που πέθανε ο Πλάτωνας, οπότε διαπληκτίστηκε με τον Ξενοκράτη και τον Σπεύσιππο για την ηγεσία της σχολής. Με δεδομένο όμως ότι νίκησε ο Σπεύσιππος, ως Αθηναίος και ανιψιός του Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης πήρε τον Ξενοκράτη και φύγανε μαζί για την Αιολία, όπου γνώριζε τα κατατόπια λόγω του Προξένου . Εγκαταστάθηκε στην Άσσο, την οποία είχε χαρίσει ο τύραννος του Αταρνέα Ερμίας στους πλατωνικούς Έραστο και Κορίσκο, κι εκεί επιδίωξε να υλοποιήσει το όνειρο του Πλάτωνα, περί διακυβέρνησης των πόλεων από τους φιλοσόφους, ενώ στην ουσία ασκούσε φιλομακεδονική προπαγάνδα στον Ερμία και το περιβάλλον του, με αποτέλεσμα να υποκινηθούν οι υποψίες των Περσών, οι οποίοι τελικά συνέλαβαν και σταύρωσαν τον πλατωνικό τύραννο. Ο Αριστοτέλης στο μεταξύ εγκαταστάθηκε από το 345 πx στη Μυτιλήνη, όπου νυμφεύθηκε την ανιψιά του Ερμία Πυθιάδα κι απόκτησε ως εκλεκτό του μαθητή τον Λέσβιο Θεόφραστο από την Ερεσό, την πατρίδα της Σαπφώς.

Το 356 πx, όταν ο Αριστοτέλης ήταν 28 χρονών και βρισκόταν ακόμη στην Αθήνα, γεννήθηκε στην Πέλλα της Μακεδονίας ο Αλέξανδρος, την ανατροφή του οποίου ανέλαβε ένας συγγενής της μητέρας του, ονόματι Λεωνίδας. Χάρη στον Λεωνίδα ο μικρός Αλέξανδρος έμαθε αριθμητική, μουσική και ιππασία, ενώ η εντυπωσιακή ευφυΐα του υποχρέωσε τελικά τον πατέρα του Φίλιππο να ασχοληθεί μαζί του και να αναθέσει το 342 πx την εκπαίδευσή του στον Αριστοτέλη. 

Αναμφίβολα πέρα από τις φιλοσοφικές του γνώσεις, το κριτήριο της επιλογής του Αριστοτέλη, ως δασκάλου του βασιλόπαιδα Αλέξανδου, θα πρέπει να ήταν η αφοσίωσή του στον μακεδονικό θρόνο, κι ένα τέτοιο προσόν δεν θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να αγνοηθεί από τον πασίγνωστο για την καχυποψία του Φίλιππο. Δεν αποκλείεται άλλωστε ο Αριστοτέλης, ως γιος έμπιστου αυλικού του Μακεδόνα βασιλιά, να δρούσε ήδη επί μία εικοσιαετία στην Αθήνα σαν πράκτορας των συμφερόντων του Φιλίππου κι έτσι η επιμονή του να καταλάβει την ηγεσία της Ακαδημίας, θα μπορούσε να ειδωθεί και ως απόπειρα πραγματοποίησης μιας πολιτικής αποστολής, που του είχε αναθέσει ο Μακεδόνας βασιλιάς, με δεδομένο ότι η σχολή του Πλάτωνα υπήρξε εξαρχής κέντρο εκπαίδευσης πλουσίων και ολιγαρχικών νέων και άρα μπορούσε εύκολα να μετατραπεί και σε φυτώριο στελεχών της φιλομακεδονικής παράταξης. Τα ίδια δεν γίνονται σήμερα στα διάφορα αμερικάνικα κολλέγια και τις γερμανικές σχολές;

Όπως κι αν έχει το πράγμα, το 341 πx - όταν ο αδρά αμειβόμενος σαραντατριάχρονος Αριστοτέλης είχε πλέον συμπληρώσει έναν χρόνο ως παιδαγωγός του δεκαπεντάχρονου βασιλόπαιδα Αλέξανδρου – σε μιαν άλλη άκρη της Ελλάδας, στη Σάμο, από μιαν οικογένεια φτωχών Αθηναίων κληρούχων, γεννήθηκε ο Επίκουρος, ο γιος του γραμματοδιδάσκαλου Νεοκλή, από το γένος των Φιλαϊδών.

Την επόμενη χρονιά, ο Φίλιππος έκρινε ότι ο δεκαεξάχρονος Αλέξανδρος είχε πλέον μορφωθεί αρκετά κι έτσι διέκοψε τις σπουδές του και του ανέθεσε τη διοίκηση της Μακεδονίας κατά τη διάρκεια της απουσίας του στο Βυζάντιο. Η επιλογή του αποδείχθηκε σοφή, διότι ο Αλέξανδρος, παρά το νεαρό της ηλικίας του κατάφερε να πνίξει στο αίμα την εξέγερση των Μαίδων και να καταστρέψει την πρωτεύουσά τους Ιαμφορίνα, κερδίζοντας έτσι την εκτίμηση και τον σεβασμό των Μακεδόνων πολεμιστών.

Δύο χρόνια αργότερα, το 338 πx, o Φίλιππος παρέταξε τις δυνάμεις του στη Χαιρώνεια, απέναντι στα ενωμένα στρατεύματα της Αθήνας, της Κορίνθου, της Κέρκυρας, της Λευκάδας, της Αχαΐας, των Μεγάρων, της Ακαρνανίας, της Εύβοιας και του Κοινού των Βοιωτών. Επικεφαλής του μακεδονικού ιππικού ήταν ο Αλέξανδρος. Οι σύμμαχοι νικήθηκαν, χίλιοι Αθηναίοι σκοτώθηκαν κι άλλοι δύο χιλιάδες αιχμαλωτίστηκαν. Ο δεκαοχτάχρονος Αλέξανδρος μπήκε για πρώτη φορά στην Αθήνα ως εκπρόσωπος του πατέρα του, ενώ ο Επίκουρος στη Σάμο συμπλήρωνε τα τρία του χρόνια.

Την επόμενη χρονιά, κι ενώ ο Αριστοτέλης συνέχιζε να κατοικεί στην Πέλλα και να τρέφεται από το πλούσιο βασιλικό ταμείο, ο Φίλιππος αποφάσισε να εκτοπίσει την μητέρα του Αλέξανδρου Ολυμπιάδα και να νυμφευθεί τη νεαρή και όμορφη Κλεοπάτρα. Εάν η τελευταία γεννούσε γιο, τότε ο Αλέξανδρος θα έχανε τα πρωτεία στη διαδοχή του μακεδονικού θρόνου. Έτσι ο Αλέξανδρος μαζί με τη μητέρα του αποχώρησαν εξοργισμένοι στην Ήπειρο αλλά πριν κλείσει χρόνος ο Αλέξανδρος επέστρεψε στην Πέλλα και συμφιλιώθηκε με τον πατέρα του. 

Το 336 πx o Φίλιππος πάντρεψε μια από τις θυγατέρες του με τον αδελφό της Ολυμπιάδας, που τον έλεγαν επίσης Αλέξανδρο. Προς τιμή τους διοργάνωσε μεγαλοπρεπείς γιορτές στις Αιγές, αλλά καθώς έμπαινε στο στάδιο για να προκηρύξει την έναρξη των αγώνων, τον δολοφόνησε ο σωματοφύλακάς του Παυσανίας.

Έτσι ο Αλέξανδρος, σε ηλικία είκοσι ετών, έγινε βασιλέας της Μακεδονίας και πρώτη του δουλειά ήταν να εξοντώσει όλους τους πιθανούς διεκδικητές του θρόνου του. Ο σαρανταοχτάχρονος Αριστοτέλης στάθηκε στο πλευρό του, με το αζημίωτο βέβαια, διότι την επόμενη χρονιά ζήτησε από τον νεαρό βασιλιά «επιδότηση» για να ιδρύσει τη δική του φιλοσοφική σχολή, όχι στην Πέλλα, ούτε στην Μίεζα, όπου δίδασκε μέχρι τότε, αλλά στην Αθήνα.

Στο μεταξύ ο Αλέξανδρος πολέμησε τους Τριβαλλούς, τους Γέτες, τους Ιλλυριούς, τους Παίονες και τους Αγριάνες, ενώ μόλις πληροφορήθηκε την αποστασία των Θηβαίων στράφηκε εναντίον τους, και παρά τη σθεναρή τους αντίσταση, κατάφερε να τους νικήσει. Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν από τριανταπέντε μόλις χρόνια, μετά τη συντριβή των Σπαρτιατών στα Λεύκτρα το 371 πx, οι Θηβαίοι είχαν αναδειχθεί σε πρώτη πολιτική δύναμη στην Ελλάδα. Μετά τους υποσκέλισε ο Φίλιππος αλλά έπειτα από το θάνατο του τελευταίου, θεώρησαν εύκολο να απαλλαγούν από την μακεδονική επικυριαρχία και να ξαναζήσουν ίσως τα παλιά τους μεγαλεία.

Οι ελπίδες τους όμως διαψεύστηκαν από τις ισχυρές δυνάμεις του Αλεξάνδρου, που όχι μόνον νίκησε τους Θηβαίους αλλά τους τιμώρησε και παραδειγματικά, διατάζοντας τη θανάτωση έξι χιλιάδων πολιτών, την πώληση άλλων τριάντα χιλιάδων και την ισοπέδωση της πόλης του Κάδμου.

Όπως ήταν φυσικό η συμφορά που έπληξε τη Θήβα κατατρομοκράτησε όλες τις άλλες ελληνικές πόλεις, οι οποίες αναγνώρισαν θέλοντας και μη την πρωτοκαθεδρία του Μακεδόνα βασιλιά.

Έτσι το 335 πx, o εικοσάχρονος βασιλιάς Αλέξανδρος αναδείχθηκε σε απόλυτο σχεδόν μονάρχη της Ελλάδας, έχοντας βάψει τα χέρια του στο αίμα χιλιάδων ανθρώπων, βαρβάρων και Ελλήνων, ο σαρανταεννιάχρονος Αριστοτέλης πήγε στην Αθήνα, με άφθονα χρήματα του Αλέξανδρου και ίδρυσε τη δική του φιλοσοφική σχολή στο Λύκειο, ανάμεσα στο Λυκαβηττό και τον Ιλισό, οικοδομώντας μεγαλοπρεπή κτήρια και εντυπωσιακές στοές για φιλοσοφικούς περιπάτους, ώστε να προσελκύει πλούσιους νεαρούς από όλη την Ελλάδα και να τους καλλιεργεί φιλομοναρχικές πεποιθήσεις, ενώ στη Σάμο ο μικρός Επίκουρος συμπλήρωνε παίζοντας με τα αδέλφια του τα έξι του χρόνια.

Το 334 πx αφήνοντας τοποτηρητή του τον Αντίπατρο, ο Αλέξανδρος ξεκίνησε τη μεγάλη του εκστρατεία ενάντια στην περσική αυτοκρατορία. Νίκησε την ίδια χρονιά τους Πέρσες στο Γρανικό, κατέβαλε όλα τα μικρασιατικά παράλια, προχώρησε στην Καππαδοκία, πέρασε τις Κιλίκιες πύλες, νίκησε για δεύτερη φορά τους Πέρσες στην Ισσό, το 333 πx, κατέλαβε έπειτα από σκληρές μάχες τα λιμάνια της Φοινίκης και της Φιλιστίας, κατέκτησε την Αίγυπτο, θεμελίωσε την Αλεξάνδρεια, νίκησε για τρίτη φορά τους Πέρσες στα Γαυγάμηλα, το 331 πx, σκότωσε τον Φιλώτα, ως συνομώτη, δολοφόνησε τον Παρμενίωνα, ως πατέρα του Φιλώτα, εκτέλεσε τον ιστορικό Καλλισθένη, ανιψιό του Προξένου, επειδή σχολίασε αρνητικά την επιβολή της προσκύνησης, πέρασε πέντε χρόνια πολεμώντας άσκοπα τους λαούς της Βακτριανής, νίκησε το 326 πx, τον Ινδό βασιλιά Παουράβα, γνωστότερο ως Πώρο, κι αφού χάρη στην παρέμβαση του ετοιμοθάνατου από αρρώστιες στρατηγού Κοίνου, σταμάτησε επιτέλους την ξέφρενη πορεία του προς την ανατολή, επέστρεψε το 324 πx στα Σούσα, αυτοανακηρύχθηκε διάδοχος των Αχαιμενιδών, επέβαλε μικτούς γάμους Μακεδόνων με Περσίδες, και πέθανε στις αρχές του καλοκαιριού του 323 πx, στη Βαβυλώνα, σε ηλικία τριάντα τριών ετών.

Τη χρονιά του θανάτου του Αλεξάνδρου ο Αριστοτέλης ήταν εξήντα ενός ετών και δίδασκε περπατώντας κάτω από τις πολυτελείς στοές του αθηναϊκού Λυκείου του, τα ίχνη του οποίου εντοπίστηκαν σήμερα από την οδό Ρηγίλλης έως το Πολεμικό Μουσείο, κατά μήκος της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας, ενώ ο Επίκουρος ήταν δεκαοχτώ χρονών και ήρθε από τη Σάμο στην Αθήνα, προκειμένου να εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις. Ήδη στα δεκατέσσερά του ο πανέξυπνος Επίκουρος είχε σχολιάσει εύστοχα το στίχο του Ησίοδου «εν αρχή εγεννήθη το χάος», λέγοντας «το χάος πόθεν εγεννήθη;»

Λίγο πριν πεθάνει ο Αλέξανδρος στη Βαβυλώνα έδωσε το δαχτυλίδι του, σύμβολο της βασιλικής εξουσίας, στον στρατηγό Περδίκκα, ο οποίος αμέσως μετά το θάνατο του βασιλιά πρωτοστάτησε στη διαμάχη της διαδοχής, εκτελώντας για παράδειγμα τους πρωτοστάτες μιας διαμαρτυρίας των πεζεταίρων. Στη συνέχεια προσεταιρίστηκε τον Αρριδαίο, ένα ηλίθιο ετεροθαλή αδελφό του Αλεξάνδρου, τον οποίο ανακήρυξε συμβασιλέα μαζί με τον αγέννητο ακόμη γιο της Ρωξάνης. Η Ρωξάνη τελικά γέννησε γιο, και ο Περδίκκας, ως επίτροπος ενός βλαμμένου κι ενός βρέφους απέκτησε τεράστια δύναμη. Μια από τις πρώτες του ενέργειες ήταν να στραφεί ενάντια στις κτήσεις των συμμαχικών πόλεων που αποστάτησαν, όπως η Αθήνα, και ως εκ τούτου έδιωξε τους Αθηναίους κληρούχους από τη Σάμο, με αποτέλεσμα η οικογένεια του Επίκουρου να οδηγηθεί στην εξορία.

Στη συνέχεια ο Περδίκκας βρήκε απέναντί του τις συνασπισμένες δυνάμεις των άλλων επιγόνων, όπως του Αντίγονου, του Κρατερού, του Αντίπατρου και του Πτολεμαίου. Στη σύγκρουση που ακολούθησε ο στρατός του στασίασε και ο ίδιος δολοφονήθηκε μέσα στη σκηνή του από τον Σέλευκο, τον Πίθωνα και τον Αντιγένη.

Στο μεταξύ στην Αθήνα, το 323 πx, μόλις διαδώθηκε η είδηση του θανάτου του Αλεξάνδρου, οι αντιμακεδόνες πολιτικοί ηγέτες σήκωσαν κεφάλι και στράφηκαν ενάντια στο κέντρο της φιλομακεδονικής παράταξης που δεν ήταν άλλο από το Λύκειο του Αριστοτέλη. Του απάγγειλαν κατηγορίες για ασέβεια, εφόσον είχε υψώσει λατρευτικό βωμό προς τιμή του εσταυρωμένου τύραννου Ερμία, με αποτέλεσμα ο Αριστοτέλης να διαφύγει έντρομος στη Χαλκίδα, μαζί με την ερωμένη του, την εταίρα Ερπυλλίδα. Εκεί πέθανε τον επόμενο χρόνο από κατάθλιψη, ενώ τη διεύθυνση της σχολής του στην Αθήνα, ανέλαβε ο Ερέσιος Θεόφραστος.

Στη συνέχεια η αθηναϊκή Εκκλησία του Δήμου με πρόταση του Υπερείδη κήρυξε τον πόλεμο ενάντια στον ακέφαλο μακεδονικό θρόνο, τοποτηρητής του οποίου στην Πέλλα ήταν ο στρατηγός Αντίπατρος. Ο εμπειροπόλεμος στρατηγός Λεωσθένης ανέλαβε την ηγεσία του αθηναϊκού και συμμαχικού στρατού και ξεκίνησε αμέσως προς τις Θερμοπύλες. Μαζί με τους Αθηναίους συμπορεύτηκαν οι Αιτωλοί, οι Αχαιοί, οι Αρκάδες και οι Κορίνθιοι. Στην πρώτη σύγκρουση οι σύμμαχοι νίκησαν και ο Αντίπατρος αναγκάστηκε να κλειστεί πίσω από τα τείχη της Λαμίας, γι’ αυτό και ο πόλεμος αυτός ονομάστηκε «Λαμιακός». Αλλά ο μακεδονικός στόλος συνέτριψε τον αθηναϊκό στις Εχινάδες, έξω από τη Ναύπακτο.

Ο Λεωσθένης συνέχισε να πολιορκεί ωστόσο τον Αντίπατρο στη Λαμία, μέχρι που τραυματίστηκε και πέθανε. Τον αντικατέστησε ο Αντίφιλος, ο οποίος αφήνοντας μια μικρή φρουρά στη Λαμία, προχώρησε προς τη Θεσσαλία, για να αντιμετωπίσει τον Λεοννάτο, που ερχόταν σε βοήθεια του Αντίπατρου. Σε μια πρώτη ιππομαχία, ο Λεοννάτος σκοτώθηκε, αλλά ο στρατός του κατάφερε να ενωθεί με τις δυνάμεις του πολιορκημένου Αντίπατρου, ενώ στην περιοχή κατέφθασε και η πρόσθετη μακεδονική δύναμη του Κρατερού.

Οι δυο αντίπαλοι συγκρούστηκαν το 322 πx στην Κραννώνα της Θεσσαλίας, κοντά στο σημερινό Κιλελέρ, και ενώ το αθηναϊκό ιππικό συνέτριψε το μακεδονικό, η πεζή μακεδονική φάλαγγα αποδείχθηκε ισχυρότερη και χάρισε τη νίκη στον Αντίπατρο, ο οποίος πέρασε στη συνέχεια ανενόχλητος τις Θερμοπύλες και στρατοπέδευσε έξω από την κατεστραμμένη Θήβα.

Στο μεταξύ ο μακεδονικός στόλος έφτασε έξω από τα παράλια της Αττικής, αλλά με μια εξέχουσα διπλωματική κίνηση, ο Αθηναίος ρήτορας Φωκίων, έπεισε τον Μακεδόνα ναύαρχο Κλείτο να μην κάνει απόβαση, ενώ στη συνέχεια πήγε στη Θήβα, όπου έπεισε και τον Αντίπατρο να μην εισβάλει στην ανυπεράσπιστη Αθήνα.

Ο Αντίπατρος συμφώνησε αλλά επέβαλε τους όρους του:

• Να αλλάξει το αθηναϊκό πολίτευμα από δημοκρατικό σε ολιγαρχικό, και να έχουν πολιτικά δικαιώματα μόνον οι πλούσιοι, με περιουσία μεγαλύτερη των 2.000 αττικών δραχμών.
• Να εγκατασταθεί μακεδονική φρουρά στη Μουνιχία.
• Να παραιτηθεί η Αθήνα από τις κτήσεις της στα νησιά Ίμβρο, Λήμνο, Σκύρο και Σάμο.
• Να πληρώσει ο αθηναϊκός δήμος τα έξοδα του Λαμιακού πολέμου.
• Να παραδοθούν στους Μακεδόνες όλοι οι ηγέτες της αντιμακεδονικής παράταξης, με επικεφαλής τον Υπερείδη και τον Δημοσθένη.

Δεν ξέρουμε εάν ο Επίκουρος πολέμησε στον Λαμιακό πόλεμο. Το σίγουρο είναι ότι κατά τη διάρκειά του βρισκόταν στην Αθήνα και εκπλήρωνε τη στρατιωτική του θητεία, οπότε είτε στάλθηκε πράγματι στο μέτωπο μαζί με τους άλλους Αθηναίους πολίτες είτε ως άπειρος νεοσύλλεκτος παρέμεινε στη φρουρά της πόλης. Πάντως έχασε οπωσδήποτε τα πολιτικά του δικαιώματα, εφόσον δεν είχε περιουσία 2000 δραχμών, βίωσε την ταπείνωση της πόλης του κι είδε τους ανελέητους διωγμούς των ηγετών της αντιμακεδονικής παράταξης, που ξεκίνησαν το φθινόπωρο του 322 πx. Όσοι αντιμακεδόνες πολιτικοί συλλαμβάνονταν, οδηγούνταν ενώπιον του Αντίπατρου, που τους εκτελούσε έπειτα από φριχτά βασανιστήρια. Χαρακτηριστική η περίπτωση του μεγάλου ρήτορα Υπερείδη, που ο Μακεδόνας στρατηγός του έκοψε τη γλώσσα πριν τον θανατώσει, ενώ ο Δημοσθένης γλύτωσε την τελευταία στιγμή από τους διώκτες του προτιμώντας να αυτοκτονήσει στο ναό του Ποσειδώνα στον Πόρο.

Το 321 πx o Επίκουρος γύρισε στην Ιωνία, αλλά στο μεταξύ ο Περδίκκας είχε διώξει τους Αθηναίους κληρούχους από τη Σάμο και η οικογένεια του φιλόσοφου κατέφυγε στην Κολοφώνα, στην απέναντι μικρασιατική ακτή. Ακολούθησαν οι περιπλανήσεις του Επίκουρου σε διάφορους τόπους, μεταξύ των οποίων και στη Μυτιλήνη, όπου ήρθε σε ρήξη με τους πλατωνικούς και τελικά στη Λάμψακο, όπου ολοκλήρωσε τη φιλοσοφική θεωρία του και απόκτησε τους πρώτους αξιόλογους μαθητές.

Έμεινε εκεί έως το 306 πx, κι ο λόγος δεν ήταν μόνον η καλή συντροφιά των Λαμψακηνών φίλων του, αλλά και το γεγονός ότι δεν μπορούσε να επιστρέψει στην Αθήνα, εξαιτίας της στέρησης των πολιτικών του δικαιωμάτων.

Γνωρίζουμε ότι το 307 πx o Δημήτριος ο Πολιορκητής, για δικούς του πολιτικούς λόγους, απελευθέρωσε τους Αθηναίους από την επικυριαρχία του Κάσσανδρου, ο οποίος διαδέχθηκε τον πατέρα του Αντίπατρο στην ηγεσία της Μακεδονίας, και επέδειξε με έναν ιδιαίτερο τρόπο τον σεβασμό του στην μνήμη του Αλεξάνδρου, εφόσον σκότωσε το 316 πx την Ολυμπιάδα και δολοφόνησε το 310 τη Ρωξάνη μαζί με τον δεκατριάχρονο γιο του μεγάλου στρατηλάτη. Ανοικοδόμησε πάντως τη Θήβα και ίδρυσε την πόλη της Θεσσαλονίκης, που της χάρισε το όνομα της γυναίκας του.

Οι Αθηναίοι, ενθουσιασμένοι από την παρέμβαση του Δημήτριου, και την αποκατάσταση της δημοκρατίας, τον ανακήρυξαν μαζί με τον πατέρα του ως «Θεό Σωτήρα», του έστησαν βωμό και του επέτρεψαν να εγκατασταθεί μέσα στον Παρθενώνα μαζί με όλες τις παλλακίδες του.

Δυο χρόνια αργότερα ο Επίκουρος παρέα με τον Έρμαρχο τον Μυτιληναίο και τους Λαμψακηνούς Μητρόδωρο, Ιδομενέα, Λεοντέα, Κολώτη, Πολύαινο και Θεμίστα ήρθε στην Αθήνα, αγόρασε ένα κομμάτι γης, ανάμεσα στο Δίπυλο και την Ακαδημία, κοντά στη σημερινή πλατεία Μεταξουργείου, έστησε τη φιλοσοφική σχολή του Κήπου, κι άρχισε να διδάσκει δωρεάν τα μεγάλα του διδάγματα, τα οποία δεν απευθύνονταν μόνον σε εκλεκτούς γόνους πλούσιων οικογενειών, όπως συνέβαινε στις σχολές του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, αλλά στον κάθε άνθρωπο, είτε ήταν πλούσιος ή φτωχός, είτε ήταν ελεύθερος ή δούλος, είτε ήταν άνδρας ή γυναίκα.

Έζησε εκεί διδάσκοντας και γράφοντας για τα επόμενα τριάντα έξι χρόνια, αρνούμενος να εισπράξει ακριβά δίδακτρα, παρά μόνον μικρές εθελοντικές συνεισφορές, πάμφτωχος αλλά ελεύθερος στο σώμα και στο πνεύμα, χωρίς μεγαλοπρεπή κτήρια, χωρίς ενισχύσεις από ηγεμόνες, χωρίς παροχή εκδουλεύσεων στους ισχυρούς, χωρίς προσφορά υπηρεσιών επί μισθώ στον δήμο, χωρίς να αμειφθεί ουσιαστικά ποτέ για την ανεκτίμητη προσφορά του στην ανθρωπότητα…

Δεν είναι λοιπόν δυνατόν να εκτιμά κανείς ταυτόχρονα τον αναίμακτο και αφιλοχρήματο Επίκουρο, τον αιματοβαμμένο υπερφιλόδοξο Μακεδόνα μονάρχη και τον αργυρώνητο δάσκαλό του Αριστοτέλη, για τον απλούστατο λόγο ότι ο γιος του Νεοκλή υπέστη όλα τα δεινά της μακεδονικής επικυριαρχίας στην πατρίδα του. Μεγάλωσε με τον απόηχο της μάχης της Χαιρώνειας, έγινε Αθηναίος στρατιώτης στη διάρκεια του Λαμιακού πολέμου, βίωσε τις εξευτελιστικές συνέπειες της ήττας, έχασε λόγω πενίας τα πολιτικά του δικαιώματα, είδε την οικογένειά του να εξορίζεται από τη Σάμο, κι έμεινε ο ίδιος εξόριστος από την Αθήνα επί δεκαπέντε χρόνια, μέχρι που την είδε να ελευθερώνεται από τον γελοίο επίγονο Δημήτριο, μια πολιτική λύτρωση που ισοδυναμούσε μ’ ένα ακόμη εξευτελισμό.

Πράγμα που σημαίνει ότι είτε συμπαθεί κανείς τον Αθηναίο Επίκουρο, τον δημοκράτη, τον ανθρωπιστή, τον φιλάνθρωπο, είτε θαυμάζει τους απόλυτους μονάρχες, που έσφαζαν ανελέητα συγγενείς, φίλους και εχθρούς, είτε τέλος εκτιμά τα υποχείρια των μοναρχών, ακόμη κι εάν διακρίνονταν για την πολυμάθειά τους, όπως ο Σταγειρίτης. Δεν γίνεται όμως να εκτιμά εξίσου και τους τρεις, διότι εάν συμβαίνει αυτό τότε η εκτίμησή του για τα πρόσωπα αυτά βασίζεται είτε στην άγνοια, είτε στην άνοια, είτε στην παράνοια.

Στο κάτω κάτω από την βιογραφία του Επίκουρου που μας παρέχει ο Διογένης Λαέρτιος μαθαίνουμε ότι ο δάσκαλος του Κήπου, δεν κρατούσε τη γλώσσα του και χαρακτήριζε τους πλατωνικούς «διονυσιοκόλακες», τον Πλάτωνα «χρυσό» και τον Αριστοτέλη «άσωτο», ευτελιστικοί χαρακτηρισμοί οι οποίοι μπορούν να ερμηνευτούν ως εξής: «διονυσιοκόλακες» οι πλατωνικοί, επειδή ο δάσκαλός τους υπηρέτησε για αρκετά χρόνια τους δυο τυράννους των Συρακουσών, «χρυσό» τον ίδιο τον Πλάτωνα, μάλλον λόγω των ακριβών διδάκτρων που απαιτούσε από τους μαθητές του, και «άσωτο» τον Αριστοτέλη, ίσως επειδή σπαταλούσε πολλά χρήματα με τις εταίρες, όπως η αγαπημένη του Ερπυλλίδα.

Κάτι παραπάνω θα ήξερε για όλους αυτούς ο δάσκαλος του Κήπου, από τους σημερινούς απληροφόρητους κατά κανόνα θαυμαστές τους…

Ποια κόμματα είναι υπέρ του Διαχωρισμού Εκκλησίας - Κράτους. Οι θέσεις τους.

Με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές της Κυριακής, σκέφθηκα να κάνω μία αποτίμηση σχετικά με τις θέσεις των κομμάτων αναφορικά στον διαχωρισμό κράτους - εκκλησίας, δεδομένου ότι μόνο ένα ( η Φιλελεύθερη Συμμαχία) , ανταποκρίθηκε στο σχετικό ερωτηματολόγιο της Ένωσης Αθέων. Αντίστοιχη ερώτηση υπέβαλλε προς τα κόμματα και ο Ιερός Σύνδεσμος Κληρικών Ελλάδος , με θέμα την μισθοδοσία του, η οποία σήμερα επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό με 200 εκ.ευρώ ετησίως (http://agioritikovima.blogspot.com/2012/04/blog-post_9734.html) .

Ως γνωστόν , το εν λόγω ζήτημα είναι ιδιαίτερα ακανθώδες, μιας και η χώρα μας παραμένει μία από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές, όπου θεσμοθετημένα η εκκλησία αναμειγνύεται στα του κράτους και αντιστρόφως. Τούτο συνεπάγεται σωρεία προβλημάτων στην εύρυθμη λειτουργία του κράτους, στην νομοθεσία  και στις συναλλαγές των πολιτών μαζί του,  κυρίως σε ο,τι αφορά στην ελλειπή νομοθεσία περί ατομικών δικαιωμάτων και στην περιορισμένη άσκηση των συνταγματικών δικαιωμάτων περί ανεξιθρησκείας,αυτοδιάθεσης, ελευθερίας της έκφρασης , του τύπου κ.ο.κ. 

Είναι χαρακτηριστικό το γενονός, ότι στο Σύνταγμα της Ελλάδος , αναθεωρημένο και όπως ισχύει σήμερα, οι σχέσεις μεταξύ του Ελληνικού Κράτους και της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ρυθμίζονται από το άρθρο 3, πριν από τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα που ρυθμίζονται αμέσως κατόπιν ( άρθρα 4-29), αυτό και μόνον δείχνει σε τι έχει δώσει προτεραιότητα ο νομοθέτης στην χώρα μας. Επιπλέον, διαθέτουμε ένα από τα ελάχιστα δημοκρατικά συντάγματα παγκοσμίως, όπου το προοίμιό του δεν επικαλείται τον ελληνικό λαό, αλλά την αγία ομοούσιο Τριάδα. 

 Η διαπλοκή μεταξύ Κράτους και εκκλησίας, πέραν των πολλαπλών και επιβεβαιωμένων περιπτώσεων διαφθοράς, έχει επιπτώσεις στις καθημερινές  συναλλαγές των πολιτών με το κράτος, δεδομένου ότι σε αρκετές διαδικασίες  δεν είναι αποσαφηνισμένο , ότι οφείλουν να προσέρχονται και να συμμετέχουν σε αυτές με την ιδιότητα του πολίτη και όχι του πιστού ( θρησκευτικές ορκωμοσίες, αναγραφή θρησκεύματος στους τίτλους απολυτηρίων , πιστοποιητικό βάπτισης, ισοδύναμο με πιστοποιητικό ονοματοδοσίας κ.ο.κ. ) . Επιπλέον , εγείρονται σοβαρά ερωτηματικά σχετικά με το πόσο δίκαιο και ισόνομο είναι να υφίστανται συλλήβδην οι  πολίτες φορολογικές επιβαρύνσεις για την μισθοδοσία των ορθοδόξων ιερέων, ανεξαρτήτως αν οι ίδιοι είναι ορθόδοξοι, ή όχι και κατά πόσον ο χρεοκοπημένος μας κρατικός προϋπολογισμός , οφείλει να παρέχει εξόφθαλμες φοροελαφρύνσεις στις εκκλησιαστικές επιχειρήσεις.

Αφού εξετάσθηκαν οι ιδρυτικές διακηρύξεις , οι θέσεις και τα προεκλογικά προγράμματα και των 29 κομμάτων που θα συμμετέχουν στις προσεχείς εκλογές, παρουσιάζονται μόνο όσα κόμματα έχουν γραπτές θέσεις υπέρ του διαχωρισμού Κράτους - Εκκλησιών. Ήσσονα αριστερά κόμματα που συμμετέχουν στις εκλογές και που ως γνωστόν , είναι θεωρητικά υπέρ του διαχωρισμού (  Ανταρσύα, Μλ- Κκε, Οακε και Οκδε) , αλλά δεν έχουν αναρτημένο στις ιστοσελίδες τους κάτι σχετικό επ' αυτού , παραλήφθηκαν για ευνόητους λόγους. Ίσως, αν τύχει να διαβάσουν αυτό το άρθρο, να το εκλάβουν ως μία αφορμή ,ώστε να ενημερώσουν τις σελίδες τους και να τις κάνουν λιγότερο χαοτικές για τον χρήστη που περιηγείται σε αυτές. Επίσης παραλήφθηκαν οι θέσεις (;;;) του Πασοκ και της Ν.Δ. , δεδομένου ότι ως κόμματα εξουσίας , δεν έκαναν κάτι έμπρακτο επ' αυτού του ζητήματος, καθώς και τηλεοπτικές συνεντεύξεις πολιτικών αρχηγών ( φερ' ειπείν της Ντόρας Μπακογιάννη), που μπορεί να εκφράζονται θετικά υπέρ του διαχωρισμού , αλλά τα αρχεία του κόμματός τους δεν αναφέρουν κάτι σχετικό.

Η λίστα λοιπόν των κομμάτων που εκφράζονται υπέρ του Διαχωρισμού, είναι αλφαβητικά η εξής:

1. Δημιουργία Ξανά - Θάνος Τζήμερος.

(http://www.dimiourgiaxana.gr/index.php/sxeseis-kratous-ekklision).

Ένα εκτενέστατο κεφάλαιο, όπου προτείνεται ο πλήρης διαχωρισμός Κράτους- εκκλησίας και μετατροπή της τελευταίας σε Ν.Π.Ι.Δ., απεμπλοκή του κράτους από την μισθοδοσία των Ιερέων, δημιουργία Μητρώου Εκκλησιαστικής περιουσίας, όπου τα ακίνητά της που αποφέρουν εισόδημα, θα φορολογούνται όπως για κάθε Έλληνα , κατάργηση της συνταγματικής απαγόρευσης περί προσηλυτισμού, κατάργηση θρησκευτικής ορκωμοσίας των κρατικών λειτουργών, κατάργηση της μουσουλμανικής Σαρίας και εκκλησιαστικών νόμων/ τακτικών που αντιβαίνουν τους νόμους του κράτους ( απαγόρευση μετάγγισης αίματος, κλειτοριδοεκτομή κ.ο.κ.), αντικατάσταση του μαθήματος των θρησκευτικών με ένα μάθημα θρησκειολογίας κλπ.

2. Δημοκρατική Αριστερά- Φώτης Κουβέλης

 ( π.4.2.15 - σελ.57-58 των πρακτικών του συνεδρίου του κόμματος

http://www.scribd.com/doc/89022991/theseis1odhmar).

Οι θέσεις του κόμματος είναι παρόμοιες με τις παραπάνω, αν και όχι τόσο εκτενείς.

3. Δράση  &  Φιλελεύθερη Συμμαχία. -  Στ. Μάνος & Γρ. Βαλλιανάτος

 (Σελ. 14-16 της ιδρυτικής διακήρυξης του κόμματος http://www.greekliberals.net/fis/documents/PROGRAMMA.pdf)

Η Φ.Σ. διαθέτει ένα εξίσου  εκτενέστατο και παρεμφερές ως προς το πνεύμα του πρόγραμμα με αυτό της  Δ.Ξ.  . Η βασική διαφορά αφορά στην εκκλησιαστική  περιουσία. Ο Συνδυασμός προτείνει επιστροφή της εκκλησιαστικής περιουσίας που σήμερα διαχειρίζεται το ελληνικό κράτος, προκειμένου να ανταποκρίνεται στην μισθοδοσία του κλήρου, αντίθετα η Δ.Ξ. δεν ξεκαθαρίζει κάτι επ' αυτού, αλλά προτείνει προαιρετική ενίσχυση των εκκλησιαστικών οργανισμών μέσω της φορολογικής δήλωσης των πολιτών. Αξίζει κανείς επίσης να διαβάσει τις εξαιρετικά φιλελεύθερες θέσεις του κόμματος σε ο,τι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα ( είναι ίσως και το μοναδικό κόμμα που έχει ξεχωριστό κεφάλαιο γι' αυτά) , όπου δίνονται σαφείς απαντήσεις σε ακανθώδη προβλήματα της ελληνικής νομοθεσίας, τα οποία μέχρι σήμερα οφείλονται σχεδόν σε αποκλειστικό βαθμό, λόγω της ανάμειξης των εκκλησιών στην νομοθεσία του κράτους, σε ό,τι αφορά τις διακρίσεις των μειονοτικών ομάδων ( εθνικών, σεξουαλικών κλπ) . Μεταξύ άλλων υπάρχει η ιδιαίτερα καινοτόμος πρόταση περί  «Βιολογικής Διαθήκης», όπου ο πολίτης επιλέγει μεταξύ ταφής/ αποτέφρωσης/δωρεάς του σώματός ή των οργάνων του και θρησκευτικής/πολιτικής κηδείας. 

4.  ΚΚΕ - Αλ. Παπαρήγα

( πρόταση νόμου : http://www.kke.gr/dhmokratika_dikaiomata/diaxorismos_ekklhsias_kai_kratoys_-_protash_nomoy_toy_kke).

Το Κκε είχε καταθέσει πρόταση νόμου: «για το διαχωρισμό της Εκκλησίας από το Κράτος, που στις σημερινές συνθήκες γίνεται ακόμα περισσότερο αναγκαία... αποτελεί πάγιο δημοκρατικό αίτημα... Είναι προς το συμφέρον του λαού, και των ίδιων των θρησκευόμενων, του ίδιου του λαϊκού κλήρου, να αγωνιστούν για τον πλήρη διαχωρισμό εκκλησίας και κράτους... Η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ έχουν επανειλημμένα απορρίψει το αίτημα του διαχωρισμού εκκλησίας - κράτους. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα δύο κόμματα αρνήθηκαν ακόμη και να συζητήσουν την πρόταση του ΚΚΕ κατά την τελευταία αναθεώρηση του Συντάγματος, το οποίο πρότεινε να καταργηθεί το άρθρο 3 και να αναθεωρηθούν τα υπόλοιπα σχετικά...»  Η  πρόταση νόμου είναι εκτενέστατη, κυρίως σε ο,τι αφορά το συνταγματικό σκέλος του διαχωρισμού. Συγκεκριμένα προτείνει να καταργηθούν:

α. Η εισαγωγική αναφορά του Συντάγματος «στο όνομα της Αγίας Τριάδας».

β. Το άρθρο 3 που ορίζει ότι κρατούσα θρησκεία είναι η ορθόδοξη.

γ. Το άρθρο 14 παρ. 3^α που επιτρέπει την κατάσχεση εντύπου με εισαγγελική εντολή για προσβολή της χριστιανικής και κάθε άλλης γνωστής θρησκείας.

δ. Το άρθρο 16 παρ. 2 που αναγορεύει σε σκοπό της εκπαίδευσης την ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης.

ε. Το άρθρο 18 παρ. 8 που ορίζει ότι δεν μπορούν να απαλλοτριωθούν αγροτικές εκτάσεις και περιουσία ορισμένων μονών και πατριαρχείων.

στ. Να τροποποιηθεί το άρθρο 33 παρ. 2 που ορίζει ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, κατά την ανάληψη των καθηκόντων του, ορκίζεται στο όνομα της Αγίας Τριάδας.

ζ. Το ίδιο πρέπει να τροποποιηθεί το άρθρο 59 περί ορκωμοσίας βουλευτών, έτσι ώστε οι βουλευτές να επικαλούνται τη συνείδησή τους χωρίς θρησκευτικό όρκο.

η. Είναι αναγκαία η αναθεώρηση του άρθρου 13 του Συντάγματος, έτσι ώστε να κατοχυρώνει πλήρως την ελευθερία συνείδησης.

Το μειονέκτημά της όμως είναι, πως πέραν όμως της μετατροπής της Εκκλησίας της Ελλάδος και των εξαρτωμένων από αυτήν Νομικών Πρόσωπων Δημοσίου Δικαίου (μητροπόλεις, ενορίες, κ.ά.) σε Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου, - πράγμα που αποτελεί ούτως ή άλλως πάγιο αίτημα και όλων των  κομμάτων, που υποστηρίζουν τον Διαχωρισμό-  δεν γίνεται καμία πρόταση, πέραν της φορολογίας,  για την εκκλησιαστική περιουσία και την μισθοδοσία των κληρικών, ζητήματα τα οποία χαρακτηρίζονται ως ιδιαίτερα ακανθώδη , «για τα οποία  απαιτείται μια καλύτερη ουσιαστική, νομική και πολιτική, προετοιμασία».

5. Οικολόγοι Πράσινοι - 6μελής εκτελεστική επιτροπή

 (http://sfrang.blogspot.com/2012/04/blog-post_29.htm).

Το κόμμα δεν λαμβάνει θέση ως προς τον διαχωρισμό εκκλησίας κράτους και συνταγματικές ή εκπαιδευτικές παρεμβάσεις στον τομέα αυτόν. Μιλάει όμως για επανεξέταση των νόμων και των διατάξεων περί της μισθοδοσίας και της εκκλησιαστικής περιουσίας. Επίσης, εν αντιθέσει με τα προηγούμενα προβλέπει κατάργηση των διατάξεων που αφορούν στην Ναοδομία.

6.Σύριζα - Αλ. Τσίπρας

( παρ. 17 http://www.syriza.gr/index.php?option=com_k2&view=item&layout=item&id=617&Itemid=170).

Προτείνει επίσης, τον πλήρη διαχωρισμό εκκλησίας κράτους με ανάλογες  συνταγματικές ,όπως και εκπαιδευτικές ρυθμίσεις . Για την μισθοδοσία των κληρικών δεν έχει καταγεγραμμένη πρόβλεψη. Αναφορικά στην εκκλησιαστική περιουσία προτείνει : επιστροφή στο Κράτος της μεγάλης ακίνητης εκκλησιαστικής και μοναστηριακής περιουσίας και απόδοσή της σε ακτήμονες και σε δημόσια χρήση.  Βέβαια, ανεξάρτητα από τις θέσεις του κόμματος, ο πρόεδρός του είχε πρόσφατα δηλώσει ότι «η εκκλησιαστική περιουσία είναι sui generis» http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=280018

Επίσης, 2 ακόμη κόμματα κάνουν έμμεσο λόγο στα φόρα και σε αρθρογραφία τους :

Η Ένωση Κεντρώων - Β. Λεβέντης,  όπου σε άρθρο της ( 8 Μαρτίου 2009 http://www.antidiaploki.gr/old_comments.htm) αναφέρει : 

«Για το ζήτημα των σχέσεων Εκκλησίας-Κράτους η Ένωση Κεντρώων πιστεύει ότι πρέπει να μπούν σε μια νέα πορεία αυτοτέλειας της Εκκλησίας, ανεξαρτησίας, ακόμη και διαχωρισμού. Ωστόσο, το προέχον δεν είναι να χωρίσουμε την Εκκλησία από το Κράτος τόσο, όσο να υποχρεώσουμε την Εκκλησία να αξιοποιήσει την περιουσία της και να γίνεται διαχειριστικός έλεγχος στην διαχείρηση της περιουσίας αυτής και οικονομικός έλεγχος στις Μητροπόλεις που μέχρι σήμερα είναι τελείως ανεξέλεγκτες.

Η περιουσία της Εκκλησίας έχει τρεις σκοπούς. Την στήριξη του φιλανθρωπικού έργου, την οικονομική στήριξη των κληρικών και την χρηματοδότηση ιεραποστολής σε όλο τον κόσμο. Αυτοί οι στόχοι πρέπει να εκπληρωθούν και όχι να βλέπουμε την περιουσία της Εκκλησίας σαν αποκούμπι ενος χρεωκοπημένου κράτους. Εάν πάνω σε αυτή τη λογική βαδίσουμε, ο διαχωρισμός Εκκλησίας-Κράτους σε 4-5 χρόνια θα είναι εύκολος και δεν θα προσκρούει στην στείρα αντίδραση της Ιεραρχίας.

Και η ΟΑΚΚΕ – Οργάνωση για την Ανασυγκρότηση του ΚΚΕ,

που στην ιστοσελίδα της παραθέτει ένα άρθρο (http://www.oakke.gr/na439_440/thriskef440.htm) υπέρ της απόσυρσης της υπουργικής εγκυκλίου που καταργεί την εξαίρεση από το μάθημα των θρησκευτικών και εξηγεί εκτενώς την θέση Μαρξισμού -  Λενινισμού για τις θρησκείες