Τα όρια της σάτιρας σε ένα ... παστίτσιο...

Το Σάββατο κοιμήθηκα στην Αθήνα και το πρωί της Κυριακής ξύπνησα στο ... Ισλαμαμπάντ... και όλα αυτά χωρίς να με έχουν απαγάγει ή διακτινίσει οι εξωγήινοι.. Κοιμήθηκα ως ελληνίδα πολίτης, γνωρίζοντας ότι το Σύνταγμα της χώρας μου,μου εγγυάται την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης και ξύπνησα σε ένα φοβικό και ανελεύθερο καθεστώς ,που ελέω των πάσης φύσεως φονταμενταλιστών και της χρυσής αυγής , συνέλαβε έναν συμπολίτη μου, τον Γέροντα Παστίτσιο επειδή έκανε σάτιρα, με τις κατηγορίες της βλασφημίας (!) και της καθύβρισης θρησκευμάτων .

 Με αφορμή λοιπόν την σύλληψη του 27χρονου διαχειριστή της ομώνυμης σελίδας και τους τόνους μελάνι που έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια για τα όρια της σάτιρας, θα ήθελα να σας υπενθυμίσω την ανατριχιαστική σχεδόν σημειολογία των Βατράχων του Αριστοφάνη, του πατέρα της κωμωδίας , που γράφθηκαν κατά το κύκνειο άσμα της Αθηναικής δημοκρατίας, το 406 π.κ.χ. , μιας και έναν μόλις χρόνο μετά, η Αθήνα θα χάσει οριστικά τον πόλεμο. 

Είναι μια περίοδος πρωτοφανούς και βαθιάς παρακμής για την Αθήνα, ( σας θυμίζει τίποτα;). Ο πόλεμος έχει καταστρέψει τα πάντα, ζωές, αξίες και θεσμούς, ο,τι  κρατούσε την πόλη ζωντανή, ξακουστή και αγέρωχη. Σοφοκλής πενθεί δημόσια για τον θάνατο του Ευριπίδη, ενώ λίγους μήνες αργότερα πεθαίνει και ο ίδιος σε ηλικία ενενήντα ετών. Σαν να μην έφταναν όλα τα δεινά, η Αθήνα έχει μείνει πια χωρίς δραματουργούς, χωρίς δασκάλους , που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τους συμπολίτες τους έξω από αυτή την στενωπό. Είναι άλλωστε γνωστό πως το αττικό Δράμα και η Αττική δημοκρατία, ήταν έννοιες σύμφυτες, δεν ήταν δυνατόν να ζήσουν το ένα χωρίς το άλλο , όπως και δεν έζησαν ... Ο Αριστοφάνης, φέροντας όλο το τραγικό βάρος στις πλάτες του να διδάξει τους συμπολίτες του , ελεύθερα και χωρίς λογοκρισία για τελευταία φορά στην ιστορία της πόλης, επιστρατεύει την κωμωδία για να σώσει την τραγωδία και το πολίτευμα.

Η πλοκή του έργου είναι γνωστή, ο θεός Διόνυσος απογοητευμένος από την κατάσταση του θεάτρου στην Αθήνα, καθώς οι μεγάλοι τραγικοί έχουν πεθάνει, ξεκινάει μαζί με τον δούλο του Ξανθία ξεκινούν ένα περιπετειώδες ταξίδι προς τον Κάτω Κόσμο με σκοπό να φέρουν πίσω τον καλύτερο τραγικό ποιητή για να αρχίσουν ξανά αξιόλογοι δραματικοί αγώνες στην Αθήνα. Στον Άδη επικρατεί πανικός γιατί ο Ευριπίδης με τον Αισχύλο τσακώνονται για το ποιός υπήρξε ο μεγαλύτερος τραγικός. Για να λυθεί η διαφορά, ο Πλούτωνας καλεί τον Διόνυσο, σε ρόλο διαιτητή, καθώς και τους τρεις τραγικούς σε έναν δραματικό διαγωνισμό. Ο αγώνας για την ανάδειξη του καλύτερου, αρχίζει…Τα κωμικά ευρήματα και τα φαρσικά επεισόδια διαδέχονται το ένα το άλλο και μέσα από την πικρή σατιρική διάθεση του Αριστοφάνη, έρχεται στο φως η πάντα σύγχρονη διάσταση του έργου.

Αυτό που θα αφήσει μάλλον άφωνους τόσο τους θεοσεβούμενους νεοέλληνες, όσο και κάθε φερέλπιδα βρωμόστομο ελληνάρα, που αμφότεροι υπερηφανεύονται για τους αρχαίους τους προγόνους, είναι πως ο πατέρας της κωμωδίας , δεν αφήνει τίποτα που να αφορά την κοινωνία του, ούτε ιερό , ούτε όσιο, ούτε δημόσιο, ούτε ιδιωτικό, που να μην το περνάει από ένα ευφυέστατο, σατιρικό κόσκινο και μάλιστα με υβρεολόγιο που κάνει την γλώσσα του τελευταίου λιμενεργάτη να ωχριά..

Σατιρίζει τους θεούς: Ο Διόνυσος ο ίδιος ο θεός του δράματος, προς τιμήν του οποίου έχει γραφτεί το έργο, αντί για σοβαρός και μεγαλοπρεπής, είναι ένας δειλός , αδίστακτος καιροσκόπος, μια περσόνα υστερική και αλλόφρονη, με γελοία εμφάνιση ( φοράει την λεοντή του Ηρακλή , πάνω από ένα γυναικείο φουστάνι), που δέχεται την καζούρα του Ηρακλή για την πολύπλευρη σεξουαλικότητά του.

Σατιρίζει τους Ημίθεους: Ο Ηρακλής, είναι ένας χαζός σφίχτης, ένας χονδροκομμένος και άξεστος φουσκωτός , που οι μύες του σκέφτονται περισσότερο από τον εγκέφαλό του.

Σατιρίζει τα δημόσια πρόσωπα και δη τους πολιτικούς : Ο Κλεοφώντας, ο Θηραμένης και φυσικά ο Αλκιβιάδης, , όσο και ιδιώτες για τις υπερβολές στην ιδιωτική τους ζωή, όπως η εταίρα Κυρήνη, περνώνται από γεννεές δεκατέσσερις.

Σατιρίζει τους πεθαμένους και το έργο τους: Τι και αν το έργο γράφεται για να επικαλεστεί το πνεύμα των 3ών μεγάλων τραγικών; Πεθαμένοι -ξεπεθαμένοι, Αισχύλος , Σοφοκλής , Ευρυπίδης, τσακώνονται και αλληλοξεμπροστιάζονται σαν τις τελευταίες κατίνες, αν και με εξαιρετικά ευφυολογήματα στον καυγά τους. Ούτε καν οι πεθαμένοι φιλόσοφοι δεν γλυτώνουν, ο Σωκράτης ιδίως έχει την τιμητική του , καθώς ήταν από τους αγαπημένους στόχους του Αριστοφάνη.

Σατιρίζει ακόμη και τον ίδιο τον χορηγό του: Ποιόν; Καλά ακούσατε, αυτόν που του έδινε τα λεφτά, τα μπικικίνια για να ανεβάσει το έργο του και που ήταν το τιμώμενο πρόσωπο των αγώνων. Ένας ολόκληρος χορός βατράχων βγαίνει και του τραγουδάει : 

τσιγκούναρε! Που μας άφησες να βγούμε να τραγουδήσουμε ντυμένοι με κουρέλια...

Να σας θυμίσω πως οι αρχαίοι Αθηναίοι, αυτοί για τους οποίους -επαναλαμβάνω- τόσο πολύ υπερηφανεύεστε συμπολίτες μου νεοέλληνες, ήταν ένας ευσεβέστατος λαός; Ναι , ασφαλώς , αναντίρρητα ήταν, αλλά συγχρόνως ήταν και ένας δημοκρατικός , ελεύθερος και υπερήφανος λαός, που μπορούσε να δει και να απολαύσει την κωμικότητα , ακόμα και στην πιο τραγική διάσταση της ανθρώπινης ζωής, ή και στην πιο βέβηλη και αυτό ακριβώς στοιχειοθετούσε , μέσα από τις αναρίθμητες ιστορίες της ανθρώπινης μικρότητας τους, το πολιτισμικό τους μεγαλείο.

Να σας θυμίσω επίσης, ότι όλα τα δημοκρατικά συντάγματα της Δύσης μαζί και το δικό μας, στηριχθήκαν στις αρχές του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, Ελευθερία- Ισότητα-Αδελφότητα και στο περιώνυμο ρητό του Βολταίρου, που συμπυκνώνει την ουσία ολόκληρου του ανθρωπισμού : Δεν συμφωνώ με τίποτα από όσα λες, αλλά θα υπερασπιστώ ακόμη και με την ζωή μου ως διακύβευμα , το δικαίωμά σου να λες ελεύθερα αυτά που πιστεύεις. Πράγμα που εν προκειμένω σημαίνει ότι όσο σεβαστά είναι τα ιερά και τα όσια του καθενός, τόσο σεβαστό οφείλει να είναι και το δικαίωμα του κάθε πολίτη να δηλώνει, ότι δεν έχει ούτε ούτε ιερό ούτε όσιο , να αμφισβητεί , να κρίνει και να κριτικάρει πρόσωπα , καταστάσεις , ήθη , ιδεολογίες, πεποιθήσεις της καθημερινότητάς , είτε καλλιτεχνική αδεία είτε μέσα από το επιστημονικό του έργο . Ακόμη και η θρησκεία, ως ιδεολογία, δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι στο απυρόβλητο.

Ποια είναι λοιπόν τα όρια της σάτιρας; Η απάντηση ενός ελεύθερου και δημοκράτη ανθρώπου είναι μάλλον αυτονόητη : Κανένα απολύτως! Έχουμε κάθε δικαίωμα να μας ενοχλεί η αισθητική της και να μην την παρακολουθήσουμε, εφόσον δεν μας αρέσει, αλλά δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να φιμώσουμε όσους λένε αστεϊσμούς που μας ενοχλούν, είτε ήμαστε χριστιανοί ορθόδοξοι, είτε μουσουλμάνοι, είτε γκέι, είτε στρέιτ, είτε χοντροί, είτε λεπτοί, είτε λευκοί , είτε μαύροι, είτε τσιγκούνηδες και λεπροί, είτε ανάπηροι, είτε ακόμη και πεθαμένοι. Γιατί; Γιατί το κάθε τι που απαρτίζει την τον χαρακτήρα και την δομή της κοινωνία μας , οι άνθρωποι, οι ιδέες, οι αντιλήψεις, τα ήθη, όσο σοβαρά , ευαίσθητα και εύθραυστα και να είναι, έχουν πάντοτε και την γελοία τους πλευρά. Και αν τα μέλη μιας μειονότητας ή και πλειονότητας, όπως εν προκειμένω οι ορθόδοξοι, θέλουν να ζουν με ισότιμους κοινωνικούς όρους, θα πρέπει να έχουν και ισότιμο μερίδιο διακωμώδησης.

Η σύλληψη του Παστίτσιου, μπορεί να μοιάζει ως ένα γεγονός ήσσονος σημασίας, δεν είναι όμως. Διότι από τέτοιες επιλογές καθορίζεται το μέλλον των πολιτισμών, των πολιτειών και των πολιτευμάτων τους. 

Όταν η νομοθεσία , αλλά και ο κοινός νους δεν μπορούν να κάνουν διάκριση μεταξύ της σάτιρας και της ρητορικής μίσους , ή εν προκειμένω της βλασφημίας, τότε έχουμε πολύ σοβαρό πρόβλημα πολιτισμού και πολιτεύματος. Ο ορθός πολιτικός λόγος, είναι ένα επικοινωνιακό εργαλείο , εφεύρημα των τελευταίων δεκαετιών που είχε αρχικώς αγνές προθέσεις, να προστατεύσει τις όποιες μειονότητες, από την γλώσσα, η οποία δεν είναι κοινωνικά αθώα, είναι είναι μέρος της κοινωνικής συμπεριφοράς, εκφράζει θέσεις, και αντιθέσεις, συμπυκνώνει ιδέες, παράγει και αναπαράγει ιδεολογία και όταν αυτή η ιδεολογία είναι ρατσιστική ή εμπεριέχει μίσος οιασδήποτε μορφής , οφείλεις να την ποινικοποιήσεις διότι είναι το μέσον διάδοσής της ιδεολογίας του μίσους και των διακρίσεων.

Όμως , πλέον, έχουμε φθάσει στο αντίθετο άκρο, ο ορθός πολιτικός λόγος, τείνει να γίνει το πιο ευχείριστο εργαλείο λογοκρισίας, που καθιστά την γλώσσα μας ξύλινη, άνευρη και ανειλικρινή, μια νεογλώσσα οργουελική. Ακριβώς επειδή κάθε εύθικτη κοινωνική ομάδα, δεν μπορεί και δεν θέλει να κάνει την διάκριση ανάμεσα στην κριτική και την διακωμώδηση , πρακτικές απολύτως κοινωνικά και πολιτισμικά αναγκαίες , με την ρητορική μίσους. Εν ολίγοις, όπως έλεγε και ο Αλέιστερ, ο δρόμος για την κόλαση , είναι στρωμένος από καλές προθέσεις.

Επιστρέφοντας εδώ στο Ισλαμαμπαντ , θυμηθείτε ξανά , ότι ότι λίγες ώρες πριν την σύλληψη του Παστίτσιου, κάποιοι άλλοι φονταμενταλιστές και μάλιστα λαθρομετανάστες, τα έκαναν για δεύτερη φορά γυαλιά καρφιά στο κέντρο ανενόχλητοι, επειδή θεώρησαν ότι τους έθιξε ένα σατιρικό βιντεάκι για τον Μωάμεθ που γυρίστηκε... στην Αμερική. Διυλίζομεν τον κώνωπα κύριοι ή όχι ; Πόσο πιο εξόφθαλμα θα μεροληπτείτε υπέρ της χρυσής αυγής και του θρησκευτικού φονταμενταλισμού καταπατώντας τις στοιχειωδέστερες ελευθερίες που εγγυάται το σύνταγμά μας σε κάθε πολίτη; Για την ορθόδοξη και την καθολική εκκλησία, η θεωρία της εξέλιξης θεωρείται βλάσφημη, ναι βλάσφημη , όπως ο βλάσφημος Παστίτσιος! Να περιμένουμε ότι στο επόμενο διάστημα θα συλληφθούν οι συγγραφείς των βιβλίων βιολογίας; Οι πυρές στο Σύνταγμα και ο δημόσιος λιθοβολισμός θα είναι το επόμενο βήμα ... προς τον μεσαίωνα; Μήπως θα πρέπει να συγκροτηθεί και θρησκευτική αστυνομία κατά τα πρότυπα των τριτοκοσμικών χωρών;

 

Σημειωτέον δε, ότι το προαναφερθέν βιντεάκι , έγινε αφορμή για πάσης φύσεως βιαιοπραγίες ανά τον πλανήτη, ένας αμερικανός πρέσβης σκοτώθηκε, κτίρια κάηκαν, διπλωματικές σχέσεις διεκόπηκαν, άνθρωποι τραυματίστηκαν , φετβά εκδοθήκαν κατά των συντελεστών του και απειλές εκτοξευθήκαν συλλήβδην εναντίον της ἀπιστης Δύσης και της δημοκρατίας. Μουσουλμάνοι διαδηλωτές, όχι μόνο στην πλατεία Ταχίρ, αλλά και στην... Γαλλία κρατούσαν πλακάτ που έλεγαν στο διάολο η δημοκρατία, θέλουμε μόνο το Ισλάμ ( !!!) 

Ζούμε σε καιρούς, σαν εκείνους των βατράχων... Η δημοκρατία μας κρέμεται από μια κλωστή, το σύνταγμά μας έχει γίνει κουρελόχαρτο, οι νοσταλγοί των ναζί εξελέγησαν εθνοπατέρες του κοινού ποινικού... κοινοβουλίου. Νεοέλληνα , ήρθε η ώρα να επιλέξεις, εαν μιμούμενος τους ταλιμπάν θα στείλεις σεμνά και  ευλαβικά την ελευθερία και την δημοκρατία μας στον διάολο, ή αν θα βάλεις... τα γέλια !Τι πιο δημοκρατικό, τι πιο ελεύθερο... 

Πηγές : 

Για τον Παστίτσιο :

 http://www.lifo.gr/team/bitsandpieces/32263
http://www.newsit.gr/default.php?pname=Article&art_id=164551&catid=4
http://www.iefimerida.gr/news/69186/%CF%85%CF%80%CF%8C%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7-%CF%80%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AF%CF%84%CF%83%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%B7-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1-%CE%B3%CE%AF%CE%BD%CE%B5%CF%84%CE%B1%CE%B9-%CE%B9%CF%81%CE%AC%CE%BD-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%B9%CF%82-%C2%AB%CE%B5%CF%85%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B5%CF%82%C2%BB-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%87%CF%81%CF%85%CF%83%CE%AE%CF%82-%CE%B1%CF%85%CE%B3%CE%AE%CF%82

http://noetic-on.blogspot.gr/2012/09/blog-post.html

Για τους Βατράχους :

http://el.scribd.com/doc/5384130/%CE%91%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%86%CE%AC%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CE%92%CE%AC%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%87%CE%BF%CE%B9

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%AC%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%87%CE%BF%CE%B9_(%CE%BA%CF%89%CE%BC%CF%89%CE%B4%CE%AF%CE%B1)

Για την σάτιρα : http://periousios.blogspot.gr/2012/09/blog-post_24.html

Για την ρητορική μίσους :http://www.poreiagynaikon.gr/idrytiko/idr_14.htm